Categorie: Restauratie

Hekken bij de Philisteinse Molen

De Philisteinse Molen (tussen Bergen en Het Woud) staat bekend als de molen met één van de beste molenbiothopen, de best mogelijke windvang. Tot ca. 1950 woonde de molenaar met familie in de molen, daarna is de molen aan de gang gehouden door een vrijwillige molenaar (tot 2017). Kort na de in-dienst-treding van de twee nieuwe vrijwillige molenaars (2018) heeft de eigenaar van het omringende polderland op eigen houtje 2 meter hoge stalen hekken geplaatst bij de toegangen tot het molenerf. De hekken staan er sindsdien als open grensbewaking, maar ze kunnen op slot. Van oudsher is de molen vrij toegankelijk vanaf de Herenweg, maar ook over het pad langs de Berger Ringvaart vanaf de Kolonel Sneepweg en als derde lopend langs de Roosloot vanaf de Voert. De eerste mogelijkheid is onklaar gemaakt sinds de boerderij van Veldt in handen is gekomen van een buurman.

De Stichting Behoud Bouwkunst Bergen vindt dat deze hekken niet passen in het open landschap en een smet zijn op deze monumentale plek. Wij hebben op 17 februari 2020 bij de gemeente een verzoek om handhaving gedaan. De hekken zijn zonder vergunning opgericht, dus volgens ons illegaal. Op 2 september heeft de gemeente over ons verzoek besloten.

Het is een antwoord aan de grondeigenaar. De gemeente legt hem een zogeheten last onder dwangsom op van € 25.000, tenzij hij binnen 3 weken de hekken zal hebben verwijderd.

Het is een beslissing die niet licht is genomen. De gemeente moet namelijk onderzoeken of legalisatie alsnog mogelijk is. Kan een omgevingsvergunning worden verleend? Het geval is daartoe voorgelegd aan de welstands­commissie, die oordeelde dat de hekken het open karakter van het landschap in sterke mate verstoren en als perceelafscheiding niet passend en gewenst zijn in dit gebied. Legalisatie is derhalve onmogelijk.

Een blijvend open landschap zou ook voor een grondeigenaar een positieve waarde moeten hebben….

Toegangspoort Oude Hof ernstig beschadigd

Op 14 of 15 december 2017 is de linker staander van de toegangspoort tot het Oude Hof in z´n geheel omgetrokken. Vermoedelijk is een vrachtauto blijven hangen aan het aan de poort bevestigde metalen hek bij het uitrijden van de Roodeweg naar de Eeuwigelaan. Voor de chauffeur en zijn auto moet dit goed merkbaar zijn geweest. De staander is ruim een meter in het vierkant en bijna 4 meter hoog, van metselwerk. In het terugliggende voorvlak van deze staander is in 1953 een ceramische plaquette ingemetseld met een gedicht van A. Roland Holst, waarmee de overdracht van het Oude Hof en aanpalende gronden van de familie Van Reenen naar de gemeente Bergen is vereeuwigd.

De laatste week van maart 2018 is aannemer Dekker uit Warmenhuizen in opdracht van de gemeente Bergen bij wijze van onderhoud (dus zonder monumentenvergunning) begonnen met de restauratie van de naast de weg gelegen staander. Omdat het met het beschikbare materieel niet lukte de staander rechtop te zetten, besloot de uitvoerder tot voorzichtige verwijdering van het metselwerk van boven af. Daarbij bleek dat de staander een kern had van gewapend beton. Om die aan te kunnen is hij overgestapt op zwaardere hulpmiddelen. Een toevallige voorbijganger heeft daarop op Goede Vrijdag wethouder Peter van Huissteden aangesproken, die ter plaatse de medewerkers van de aannemer heeft gewezen op de aanwezigheid van de ceramische plaquette en het belang van het behoud ervan.

De actie van de wethouder heeft ertoe geleid dat “de gemeente” zich dinsdag na Pasen realiseerde dat de voorbereiding tot het herstel van de staander onvoldoende is geweest. Het werk is stilgelegd. De eigenaar van de poort zal bij het bevoegd gezag een omgevingsvergunning aanvragen.

gedicht A. Roland Holst,
overdracht Oude Hof aan gemeente Bergen, 3-12-1952

 

restauratie poort
voor: afgebikte stenen top
achter: restant staander

Restaureren of renoveren: een groot verschil

Elke week publiceert de gemeente het katern Mededelingen in het Bergens Nieuwsblad. Op 13 januari 2016 belicht de gemeente onder meer het thema “Restaureren of renoveren: een groot verschil”.

Vermenging van begrippen
Deze begrippen illustreren een onderscheid tussen een monument en een gewoon gebouw ter zake van onderhoud, herstel en aanpassing. Door het gebruik en de tijd slijten gebouwen, alle gebouwen. De slijtage van monumenten ga je tegen door te restaureren, gewone gebouwen daarentegen renoveer je. Het onderscheid tussen deze begrippen is fiscaal-technisch: bij restauratie kan je een subsidie krijgen en belastingvermindering, bij renovatie krijg je niks.

Bij restauratie gebruik je in principe authentieke materialen en traditionele constructies om het gebouw of een deel ervan in oude staat terug te brengen, bij renovatie telt alleen het uiteindelijke resultaat, hoe je dat bereikt doet er veel minder toe. Omdat meestal ook een modernisering plaats vindt, is in feite sprake van een vermenging van deze begrippen. Dat is verwarrend, het vereist specialistische kennis om als het nodig is de ontwarring te organiseren.

Aandacht voor wat we hebben
De wijze waarop de gemeente het verschil belicht, is symptomatisch voor de visie die de gemeente Bergen heeft op ons erfgoed.
We hebben aandacht voor wat we hebben: in onze gemeente wel 246 beschermde monumenten (en niet 260 die de gemeente noemt), en daarnaast alleen voor de kern Bergen een lijst met 314 karakteristieke panden, die misschien interessant zijn, maar zeker niet beschermd. Het kost veel moeite deze lijst aan te pakken. Beleidsprioriteiten liggen elders. Af en toe lezen we in de Mededelingen iets aanverwants, zoals bijvoorbeeld dat er een belangrijk verschil bestaat tussen restauratie en renovatie. Ook aan monumenten besteedt de gemeente aandacht!

Er is echter meer.
Gebouwen worden monument omdat een overheid aan de hand van de wet oordeelt dat ze dat zijn. Zulke gebouwen zijn gaan behoren tot het stads- of dorpsgezicht, zijn zelf voorbeelden van schaarse goederen met een cultuurhistorische betekenis. Je zou dus verwachten dat gezien de bouwwoede van de afgelopen eeuw er steeds meer gebouwen de status monument krijgen. Dat gebeurt ook, maar niet of bijna niet in de gemeente Bergen. Onderbouwde verzoeken om gebouwen die status te geven worden door het College van B&W afgewezen omdat naar later blijkt de eigenaren “tegen” waren. Het grondgebied van de gemeente is in die tijd veel dichter bebouwd, er zijn andere dorpsgezichten aan te wijzen net als gebouwen die een zekere bescherming verdienen. Maar dat gebeurt dus niet, wel een stukje over het verschil tussen restauratie en renovatie.