Inleiding

Gedurende het afgelopen jaar is onze aandacht vooral uitgegaan naar het Parkhotel, Park Meerwijk en Landgoed ´t Oude Hof. Daarnaast hebben we kennis gemaakt met nieuwe gemeentelijke bestuurders.

Hoewel geen direct onderwerp voor onze vergaderingen, werd onze voorzitter geconfronteerd met zogenaamd onrechtmatig handelen van een buurman, die op 18 juni een dubbele rij hooibalen heeft geplaatst langs het hek op z´n eigen grond, maar wel in het uitzicht vanuit de woning van de voorzitter, tevens het vestigingsadres van SBBB. De ingeschakelde voorzieningenrechter heeft de buurman na een “descente sur lieu” op grond van misbruik van bevoegdheid gesommeerd de hooibalen binnen enkele dagen te verwijderen en veroordeeld tot het betalen van de kosten. Omdat de voorzitter in dezen werd aangesproken in z´n rol als voorzitter van SBBB (de stichting die bezwaar had aangetekend tegen het plan van de buurman voor een nieuw Parkhotel) en niet als privé persoon heeft het bestuur van SBBB besloten in de kosten van het kort geding bij te dragen.

   

Bestuurlijke zaken

Het bestuur is dit jaar 4 maal in vergadering bijeengekomen.

We hebben gesproken over de volgende onderwerpen;

• Bestuurssamenstelling
• Naar een nieuwe bankrekening
• Boekje: Naar een nieuw erfgoedbestand Bergen
• Boekje: Kloosterkapel Landgoed Merici, ter lering …
• Boekje: Park Meerwijk
• Lopende zaken

1. Oude Hof beschoeiing
2. Oude Hof functie-uitbreiding
3. Oude Hof 2^e zaal in Zwarte Schuur
4. De Haaf
5. De Hooiberg
6. Het Parkhotel

Deze onderwerpen zullen hierna achtereenvolgens besproken worden.

In januari hebben we afscheid genomen van Harry Vleems, sinds 2013 lid van ons bestuur. Op zijn rustige wijze heeft Harry zich al die jaren ingespannen de monumentale waarde van het centrum van ons dorp te behartigen (hij was ´burgemeester´ van Westdorp) en vooral de vernieuwing van onze website tot een goed einde te brengen. We hebben Harry een aandenken gegeven, een boek over de Italiaanse Renaissance.

In september hebben we afscheid genomen van Erik Mattie, sinds 2016 lid van ons bestuur. Erik heeft te kennen gegeven dat – hoewel toch altijd bescheiden – de vergaderingen van onze stichting een te zware belasting zijn geworden. Z´n gezin met opgroeiende dochters en een dynamisch eigen bedrijf op het gebied van de bescherming van het erfgoed van gemeentes gaven in dezen de doorslag. We hebben Erik het net uitgekomen boek gegeven van Maarten en Jetty Min:  Bergen Architectuur, de Amsterdamse School voorbij.

 

2. Naar een nieuwe bankrekening

In februari kregen we een nieuwe bankrekening bij de Triodosbank. Het bankrekeningnummer staat op ons briefpapier (NL53 TRIO 0320 3893 08).

 

3. Boekje: Naar een nieuw erfgoedbestand Bergen

In 2020 schreef het gemeentebestuur in de Gemeentelijke Kadernota het plan te hebben een inventarisatie te maken van het huidige monumentenbestand, alsook in kaart te brengen wat de waardevolle niet-beschermde panden zijn. Bewoners en erfgoedverenigingen werd een participerende rol toegedacht. De gemeente wilde kunnen beschikken over een toetsingskader op basis waarvan de juiste bescherming van meer of minder monumentale gebouwen mogelijk zou worden. Door omstandigheden kwam van dit voornemen niets terecht.

Om de gemeente te helpen heeft onze stichting in 2022 het boekje “Naar een nieuw erfgoedbestand Bergen NH” gemaakt. Naast een uitgebreide inventarisatie van de rijks-, provinciale en gemeentelijke monumenten, een vergelijking van Bergen met Laren, een overzicht van de stolpboerderijen, de sinds 1905 gebouwde pensions en nog veel meer besluit het boekje met voorbeelden van interessante ensembles.

We hebben 10 exemplaren van het boekje gedrukt. Hans en Wouter hebben op 2 februari het eerste exemplaar uitgereikt aan de nieuwe burgemeester van onze gemeente, mr. Lars Voskuil. De uitreiking vond plaats bij de bank van de beeldhouwer Tjipke Visser uit 1923 op de kop van het Van Reenenpark. We hebben gesproken over onze stichting en onze wens een bijdrage te leveren aan de bescherming van het erfgoed in Bergen. Het boekje geeft daar een goed beeld van. Hij was verbaasd over onze opmerking dat vrijwel geen van de gebouwen rondom de plek waar we ons bevonden beschermd is.  Zijn vorige functie was o.m. wethouder van de gemeente Gooise Meren (Bussum, Naarden, Muiden, Muiderberg). We hebben het boekje op onze website gezet. En het digitaal aan de leden van de gemeenteraad aangeboden.

Op 9 maart, vlak voor de verkiezingen voor de gemeenteraad, hebben we een tweede exemplaar van het boekje uitgereikt aan wethouder Arend Jan van den Belt (VVD, cultuur), bij gelegenheid van een wandeling door het Van Reenenpark. Deze keer hadden we ook journalist Ed Bausch uitgenodigd van het Bergens Nieuwsblad. Hij heeft er een vrolijk stukje met foto aan gewijd.

De wandeling voerde ons door het Van Reenenpark en langs de Hooiberg, het uit 1921 stammende vakantiehuisje van de architecten Eibrink en Snellebrand in de stijl van de Amsterdamse School. Hoewel voor dit bijzondere huis tweemaal een poging is ondernomen er de status monument voor te krijgen, is dit niet gelukt. Dus toen het huis onlangs te koop stond en werd verkocht, heeft de nieuwe eigenaar een plan laten maken dat uitging van sloop van het bestaande pand. De onrust in het dorp en de protesten tegen de sloop hebben het gemeentebestuur tot een bijzondere stap doen besluiten, namelijk de eigenaar te vragen z´n plan te heroverwegen, uitgaande van het behoud van het meest sprekende gedeelte van het oorspronkelijke vakantiehuisje. De gemeente was bereid de extra kosten te betalen. Helaas hebben na maanden van overleg de gesprekken tot niets geleid en is inmiddels het huis gesloopt. Dit laatste gebeurt in Bergen vaker, onbeschermde gebouwen (ook interessante) worden na verkoop vervangen door hun nieuwe eigenaren. Voor Bergen is het daarom van belang dat er een betere inventarisatie wordt gemaakt van de sfeerbepalende stedenbouwkundige en architectonische ensembles, met eraan gekoppeld een zekere bescherming tegen willekeurige vervanging en sloop. Wij hebben in ons boekje voorgesteld om het Van Reenenpark de status te geven van beschermd dorpsgezicht.

   

4. Boekje: Kloosterkapel Landgoed Merici, ter lering …

De Zusters Ursulinen hebben hun kapel als losstaand gebouw in 2018 te koop gezet. Het ermee verbonden klooster is verkocht aan een ontwikkelaar die er na sloop woningen voor in de plaats wilde bouwen. Al bij de verkoop van de kapel hebben wij (SBBB) onze bezorgdheid uitgesproken voor het bijzondere bouwvolume, de losstaande toren, de ramen van glas-in-beton van Jaap Min en de herbestemming wonen. Het gaat hier om een markant en cultuurhistorisch waardevol object in cubistisch impressionistische bouwstijl uit 1963 (dus na de periode dat hier tussen Nesdijk en Loudelsweg nog een imposant kloostercomplex (inclusief scholen) stond.

Na verkoop aan een particulier en de verbouwing in 2 appartementen heeft onze stichting een  eigen audit-onderzoek uitgevoerd over herbestemming en uitvoering van het bouwplan. Dit onderzoek hebben we als een boekje geplaatst op onze website. We gaven het als aanbeveling de woorden “Ter lering…” mee. Dat is niet voor niks, zie de website.

Zowel bij onze ontmoeting met de nieuwe burgemeester, als met wethouder Van den Belt, hebben we onze studie ´Kloosterkapel Landgoed Merici, ter lering…´ overhandigd. Ook dit boekje is digitaal aan de leden van de gemeenteraad aangeboden met de vraag erover in gesprek te gaan. Tot heden heeft geen van de leden er op gereageerd.

 

5. Boekje: Park Meerwijk

   

In dit boekje hebben we de stand van zaken van dit rijksmonument en van het beschermde dorpsgezicht trachten weer te geven. Het is in digitale vorm beschikbaar sinds mei 2022.

Het park op basis van het stedenbouwkundig plan van architect JF Staal met 17 landhuizen door 5 architecten is in 1918 gereed gekomen. Het is de eerste manifestatie van moderne huurwoningen in de stijl van de Amsterdamse School. Het gebruik sindsdien, diverse branden (1922 en 1951) en verkopen in de vrije sector (na 1926) hebben het park als beeld zeker aangetast, maar mochten de officiële waardering niet in de weg staan (1985 en 2007). Nu, 15 jaar verder, moet het ons van het hart dat van de oorpspronkelijke parkaanleg weinig rest, dat verbouwingen, aanbouwen als schuurtjes en hekken bij de resterende monumenten nog eens zouden moeten worden geanalyseerd op houdbaarheid. De rol van de overheid als hoeder van het beschermde dorpsgezicht dient hierbij zeker aan de orde te komen.

Ter gelegenheid van de kennismaking met de nieuwe wethouder voor cultuur (Ernest Briët) hebben wij in oktober een fietstocht gemaakt langs enkele belangrijke plekken, waaronder Park Meerwijk. Daar hebben we de wethouder het boekje overhandigd en hem om een reactie gevraagd. Het boekje is tevens verstuurd als raadsadres.

 

Lopende Zaken

 

• Oude Hof beschoeiing

Na jaren van voorbereiding is de eerste fase van de nieuwe beschoeiing dit jaar uitgevoerd. Het plan hiervoor is een reactie op de in januari 2017 illegaal door de gemeente aangebrachte onderwaterbeschoeiing langs de Lange Vijver (de zuidelijke vijver die evenwijdig aan de Sluislaan loopt) op 2 meter vanaf de oever. De bestaande rechte oever is door de uitgevoerde ingreep iets verzacht en liep uit op een plateau net onder water, dat daarna door vallend blad en takken zichtbaar is geworden. Omdat dit ongewenst is heeft de gemeente – onder meer door onze klachten en onze vragen om hulp bij de RCE – besloten tot een uitgebreid onderzoek naar de oevers en hoe die en de bomen er direct op beter beschermd konden worden. Na opmeting van alle vijvers (in lengte, breedte en diepte) en vergelijking ervan met de oorspronkelijke ontwerptekeningen uit 1652 door een extern bureau bleek een zo grote overeenstemming te bestaan dat een verantwoord herstel van de oevers en de aanplant van flankerende bomen mogelijk zou zijn. Het plan dat uit deze aanbeveling is voortgekomen kon niet van iedereen goedkeuring krijgen. Dat betrof vooral de kap van rijen oude, ten dele scheefstaande en op het oog gezonde bomen. De kap ging door omdat de gemeente geen bomenlanen met afwisselend hele oude en erg jonge bomen wilde hebben, maar bomenlanen met dezelfde nieuw aan te planten bomen. De eerste fase, dat is de buitenomtrek van de vijvers om de drie eilanden van het Oude Hof, is dit jaar uitgevoerd. Een groot werk, waar de gemeente terecht voor wordt geprezen. Over de tweede fase (de Zwanenvijver en de Mosselenvijver, aan weerszijden) is nog geen beslissing genomen.

   

• Oude Hof functie-uitbreiding

Op 18 december 2020 heeft de Stichting Blooming een omgevingsvergunning aangevraagd voor uitbreiding van de bestemming dienstverlening van het hoofdgebouw met zelfstandig restaurant, atelier en kantoor in het hoofdgebouw. SBBB heeft daar bezwaar tegen gemaakt. Wij zijn van mening dat de gemeente de werkzaamheden aan een nieuw bestemmingsplan voor het Oude Hof, waar wij bij betrokken waren en dat in 2018 al een heel eind op streek was, had moeten voortzetten, zodat ook de functie-uitbreiding van het hoofdgebouw verzekerd zou zijn. In november 2018 is het Voorontwerp bestemmingsplan Landgoed ´t Oude Hof gepubliceerd. Maar na de ontvangst van externe reacties heeft de gemeente de procedure gestopt. Twee jaar later heeft Blooming z´n geduld verloren en een vergunning aangevraagd. Begrijpelijk, na de investeringen in exterieur en interieur van het hoofdgebouw na 2014. De gemeente heeft de vergunning verleend op grond van de zogenaamde Kruimelregeling (die maakt plannen die buiten de begrenzing van het vigerende bestemmingsplan vallen mogelijk).  In dit geval betekende de vergunning een oplossing voor het belangrijkste probleem van de functie-uitbreiding, namelijk waar laten de nieuwe klanten hun auto? Die oplossing is gevonden op het Westelijke Eiland als de illegale parkeerplaats bij de brug naar het hoofdgebouw vol is. Die Kruimelregeling kan echter alleen worden toegepast als er sprake is van ´een goede ruimtelijke ordening´. Die acht de gemeente aanwezig, maar dat vinden wij niet. We hebben dan ook beroep aangetekend bij de rechtbank Noord-Holland. De rechtbank besluit in 2023.

 

• Oude Hof 2^e bioscoopzaal in Zwarte Schuur

Op 17 december 2021 heeft CineBergen een omgevingsvergunning aangevraagd voor een tweede zaal in de Zwarte Schuur. Deze zaal komt in de plaats van de kantoorruimten naast en achter de ontvangstruimte van de bioscoop. Onze stichting heeft hier bezwaar tegen aangetekend op grond van de extra parkeerbelasting en dus overlast en schade aan de natuurwaarden. Het College van B&W negeert deze bezwaren en verleent de vergunning, omdat de functie bioscoop in het vigerende bestemmingsplan is toegestaan. Dit standpunt wijkt af van de overweging destijds een apart bestemmingsplan te maken voor het Landgoed ´t Oude Hof, waarvoor de functiewijziging van het hoofdgebouw en de tweede zaal van CineBergen de aanleiding vormden. SBBB heeft geen beroep aangetekend.

 

• De Haaf

In 1914 heeft architect K.P.C. de Bazel in opdracht van mevrouw J.M. Bosch van ´s Gravenmoer het landhuis De Haaf gebouwd. Het was toen zeer ruim gesitueerd aan de rand van het dorp, aan de rand van de polder. In de loop van de vorige eeuw is het landgoed ingehaald door nieuwe dorpsbebouwing. Ook de functie van het gebouw is veranderd, van woning naar volkshogeschool naar internationaal centrum voor muziek. In 1995 heeft een grote brand het dak in de as gelegd, maar na grondige restauratie van de kap en gedeeltelijke uitbreiding is het publieke gebruik voortgezet. Het gebouw verloor wel de status van rijksmonument. Dat is van belang, daar in 2006 ons verzoek het gebouw de status van gemeentelijk monument te geven wel door de CCK is bevestigd, maar niet door de gemeente is gehonoreerd. Door middel van een bestemmingsplan in 2015 is het landgoed opgesplitst in een deel waar 42 luxe woningen in drie woontorens konden verrijzen en een deel met het oude landhuis. De exploitatie daarvan leverde de eigenaar uiteindelijk onvoldoende op, met als gevolg berichten over mogelijke sloop. Naast ons verzoek de status nog eens te bekijken bleek er een nader onderzoek te zijn uitgevoerd, dat negatief uitpakte. De onrust in de gemeenteraad hierover leidde tot een heroverweging bij de eigenaar. Na overleg met onze stichting is een plan gemaakt het oude gebouw De Haaf te handhaven, het in te korten en te verbouwen tot 2 appartementen en op het resterende terrein 2 vrijstaande villa´s toe te staan. Dit plan is aangenomen en wordt uitgevoerd. De Haaf is geen gemeentelijk monument geworden.

 

• De Hooiberg

De lotgevallen van dit bijzondere vakantiehuisje in de stijl van de Amsterdamse School zijn reeds aan de orde gekomen in punt 3, hierboven, bij de uitreiking van het eerste boekje Naar een nieuw erfgoedbestand Bergen NH aan burgemeester Lars Voskuil. Hoewel in onze ogen een monument, is die status er voor de Hooiberg nooit gekomen, ondanks twee pogingen. Twijfel over de na de bouw aangebrachte veranderingen hebben de doorslag gegeven bij het uitblijven van de kwalificatie monument.

Dit kiekje (uit het archief van de Familie Anema) uit de jaren twintig van de vorige eeuw laat goed zien hoe het pand er ooit uitzag.

1921-2022

• Het Parkhotel

Nadat De Raad van State de oorspronkelijke vergunning voor een nieuw Parkhotel (waardoor Pension Erica gereconstrueerd terug zou komen) na bezwaar- en beroepsronden op 30 oktober 2019 had bevestigd, heeft de initiatiefnemer de uitvoering niet voortgezet, maar gekozen voor een geheel nieuw bouwplan. Hij heeft dus een nieuwe omgevingsvergunning aangevraagd. Tegen deze vergunning hebben we in 2020 bezwaar bij de gemeente en in 2022 beroep bij de rechtbank Noord-Holland aangetekend.

Onze bezwaar- en beroepsgronden zijn samengevat: Pension Erica komt in het nieuwe plan niet terug. De voorwaarden van het bestemmingsplan worden met dit plan veel verder overschreden. Het aantal hotelkamers stijgt van 35 naar 81, de parkeerdruk op de openbare ruimte neemt onverantwoord toe. De ingang van de ondergrondse parkeergarage is zo geplaatst aan het Smallepad, dat het winkelend publiek en het doorgaande verkeer in de Stationsstraat er grote hinder van zullen ondervinden. Er is een vierde verdieping nodig, de bouwhoogte stijgt op de hoek van de Breelaan met de Stationsstraat tot 18 meter. Deze schaalvergroting wordt door de gemeente verantwoord door gebruik te maken van een ´geitenpaadje´, de eerder genoemde Kruimelregeling, dat een decennium geleden door de rijksoverheid is bedacht en door jurisprudentie steeds verder is opgeblazen. In onze ogen een onbetamelijke oprekking van de wet. Ook hier is de goede ruimtelijke ordening in het geding. De rechter zal in 2023 oordelen over ons beroep en over dat van twee andere partijen.

  

Plannen voor 2023

Nieuwe waardering beeldbepalende panden

Het vorige College van B&W heeft vlak voor de verkiezingen voor de gemeenteraad besloten in de gemeente een pilot-project te doen naar een betere bescherming van ons gebouwde erfgoed. Daarbij wordt gedacht aan waardering van beeldbepalende panden. Gekozen is om onder begeleiding van mensen van het Steunpunt Mooi Noord-Holland onderzoek te doen op twee plaatsen in de gemeente, het vissersdorp Egmond aan Zee en de Van Reenenbuurt in Bergen. Plaatselijke betrokkenen worden hierbij ingeschakeld. Naast aan twee leden van de CCK is aan SBBB gevraagd hier een bijdrage aan te leveren. In Egmond aan Zee is men in het najaar 2022 al begonnen, in Bergen zal dat in januari 2023 het geval zijn. De bedoeling is in de loop van het jaar te rapporteren. Dan zien we ook of de gekozen strategie de juiste is.

Nieuw bestemmingsplan Landgoed ´t Oude Hof

In december hebben wij uit betrouwbare bron vernomen dat het in september geïnstalleerde nieuwe College van B&W besloten zou hebben de werkzaamheden aan het bestemmingsplan Landgoed ´t Oude Hof weer op te pakken. Dat betekent dat er opnieuw gezocht zal worden naar oplossingen voor een regulatie van de spanning tussen de natuurlijke beperkingen van het Landgoed en effecten van het gebruik van de gebouwen op het landgoed. Om de komende discussie te helpen hebben wij besloten tot het maken van een bijdrage, die we komend voorjaar hopen af te ronden. In deze studie zullen we de ons bekende gegevens en achtergronden aaneenvoegen tot een handzaam geheel. Dat stelt ons vervolgens in staat voorstellen voor de kaders te maken waarbinnen keuzen (wat te doen met de problemen op het Landgoed) afgewogen kunnen worden, niet alleen door de “politiek” maar zo mogelijk door de hele bevolking. Het gaat hier per slot om een publiek goed.